قالب منهول چیست ؟

منهول بتنی، مانند هر قطعه ی بتنی دیگر برای پیاده سازی و ساخت نیاز به قالب دارد. قالب فلزی منهول (manhole formwork) یکی از انواع قالب هایی است که برای ساخت منهول بتنی استفاده می شود. با توجه به اینکه منهول عموما مقطع گردی دارد و به صورت یک استوانه ی توخالی می باشد، برای ساخت آن از قالب های گرد دو پارچه به صورتی که ورق های تقویتی داخل آن قرار دارند، استفاده می شود. این قالبها برای ساخت درهای ورودی چاه های آب و فاضلاب و کلیه فاضلاب های شهری کاربرد فراوانی دارد و بنا بر سفارش مشتریان طراحی و تولید می گردند. در ساخت منهول های فاضلابی از فلز و همچنین یک سری قالب بستر و بالهای قالب، برای ایجاد رینگ اتصال به شکل نر و ماده می باشد که جهت آب بندی کامل خطوط شبکه نقش به سزایی دارد. منهول ها معمولاً ابعاد مشخصی دارند و از قالب بتن ساخته شده برای آن می توان تا مدت  ها برای پروژه های آب و فاضلاب زیادی استفاده کرد. با توجه به این موضوع هنگام خرید قالب منهول باید دقت لازم به عمل آید و کیفیت قالب ساخته شده برای منهول تضمین شده باشد. چند تکه بودن این نوع از قالب ها، باعث کارایی و حمل و نقل راحت آن شده است. قطعات بتنی منهول که عمدتا در صنعت آب و فاضلاب و تاسیسات زیر زمینی و محفظه های بازرسی و تعمیرات و نگهداری در خطوط برق رسانی و مخابرات و….کاربرد دارند. این قطعات از جهت عایق بودن حداکثری و نفوذ ناپذیری و همچنین استحکام بسیار حایز اهمیت بوده و قالب منهول بتنی با ایجاد دو سطح  در دو سمت این قطعات بستر مناسبی جهت بتن ریزی ایجاد می کند.

قالب تونل فرم چیست؟

قالب تونل فرم یک سیستم قالب بندی است که برای اجرای سریع و همزمان دیوار و سقف ساختمان های بتنی (تونلی شکل) طراحی گردیده است. پس از بتن ریزی در قالب تونل فرم و هنگامی که بتن سخت شد، قالب برداشته می‌شود و ساختاری مستحکم باقی می‌ماند که هم دیوارها و هم دال سقف را شامل می‌شود. این روش به دلیل توانایی آن در ترکیب سرعت با پرداخت‌های بتن با کیفیت بالا نسبت به سایر روش های قالب بندی سازه، متمایز است و آن را به یک انتخاب ترجیحی هم برای پروژه‌های مسکونی و هم تجاری تبدیل می‌کند. برای قالب بندی سازه از قالبهای زیادی استفاده می شود؛ یکی از آنها قالب تونل فرم است که نوعی قالب های بتن خاص بوده و اجرای آن در سازه های مختلف، با توجه به شرایط موجود، متغیر خواهد بود. تونل فرم یک سیستم قالب بندی است که به پیمانکارها اجازه می دهد تا در یک بازه زمانی کوتاه، دیوارها و سقف ها را اجرا کنند. این روش به عنوان یکی از روش‌های مدرن ساخت و ساز (MMC) شناخته می‌ شود؛ یعنی تکنیک‌های جدید و نوآورانه‌ای که به افزایش سرعت، کیفیت و بهره‌وری در پروژه‌های ساختمانی کمک می‌کنند. قالب تونلی برای اجرای ساختمان های بتنی با دیوار باربر سقف بتنی به کار برده می شود. دیوار ها و سقف، با بتن ریزی یکپارچه و هم زمان احداث می شود. قالب های مورد استفاده به شکل ⌈ می باشد که بصورت پشت به پشت (به شکل⌈⌉) در دو طرف دیوار و بخشی از سقف ها را قالب بندی می کند و با قرار گرفتن قالب های متوالی در کنار هم، بدون قالب واسط سقفی ( ⌈⌉⌈) یا همراه با آن(⌈⎺⌉⌈) مجموعه قالب های دیوار و سقف را تشکیل می دهند.

مزایای سیستم تونل فرم در ساخت و سازهای بزرگ

یکی از مهمترین مزایای استفاده از سیستم قالب تونلی فرم، افزایش قابل ‌توجه سرعت ساخت و ساز است. این تکنولوژی این امکان را فراهم می‌کند که هر طبقه از ساختمان تنها در مدت کوتاهی قالب بندی و بتن ریزی شود. این ویژگی در بسیاری از پروژه‌های بزرگ، به خصوص انبوه سازی مسکن، کاربرد فراوان دارد و به شدت زمان تکمیل پروژه‌ها را کاهش می‌دهد. برای درک بهتر این سرعت فوق العاده، می‌توان به نمونه پروژه‌هایی در کشور چین اشاره کرد. در یک پروژه ساخت برج ۳۰ طبقه با استفاده از سیستم تونلی فرم، تمامی مراحل ساخت و ساز تنها در عرض ۹۰ روز به پایان رسید که نشان دهنده کارایی بالا و سرعت شگفت انگیز این روش است.

صرفه جویی اقتصادی

در نگاه نخست ممکن است هزینه خرید یا اجاره قالب‌های تونلی بالا به نظر برسد، اما وقتی کاهش چشمگیر زمان ساخت را در نظر بگیریم، مزایای اقتصادی آن به وضوح نمایان می‌شود. استفاده از قالب‌های فلزی چند بار مصرف نیز تأثیر بسزایی در کاهش هزینه‌ها دارد و از این نظر، این سیستم یکی از بهترین انتخاب‌ها برای پروژه‌های بزرگ و صنعتی است.

کیفیت بی نظیر سازه

سیستم قالب تونلی فرم به دلیل دقت بالایی که در فرآیند قالب بندی دارد، سطوحی کاملاً صاف و یکدست برای بتن ایجاد می‌کند. این ویژگی موجب کاهش نیاز به نازک کاری شده و کیفیت بالای سطوح نهایی را تضمین می‌کند. به عبارت دیگر، هر طبقه از ساختمان به طور خودکار ظاهری شکیل و زیبا به دست می‌آورد و از لحاظ کیفیت ساخت در سطح بالایی قرار می‌گیرد.

افزایش مقاومت سازه

با استفاده از قالب تونلی فرم، قالب بندی دیوارها و سقف‌ها به صورت یکپارچه و همزمان بتن ریزی می‌شوند. این یکپارچگی موجب افزایش مقاومت سازه در برابر زلزله و سایر بارهای جانبی می‌شود و در نتیجه، عمر مفید ساختمان را به میزان چشمگیری افزایش می‌دهد.

حفظ محیط زیست و کاهش ضایعات

در این سیستم به دلیل دقت بالای قالب بندی، مصرف مصالح اضافی و ضایعات به حداقل می‌رسد. این موضوع نه تنها موجب صرفه جویی در مصرف منابع طبیعی می‌شود، بلکه از نظر زیست محیطی نیز مزایای بسیاری دارد. در دورانی که حفظ محیط زیست یک دغدغه جهانی است، استفاده از روش‌هایی که کمترین ضایعات را تولید می‌کنند، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

افزایش ایمنی کارگران

با استفاده از سیستم قالب بندی تونل فرم، نیاز به عملیات‌های اضافی مثل برش و جوشکاری به حداقل می‌رسد. این امر باعث افزایش ایمنی کارگران و کاهش خطرات در محل پروژه می‌شود. در نهایت، این سیستم محیطی امن تر و آرام تر برای اجرای پروژه‌ها به ارمغان می‌آورد. علاوه بر موارد ذکر شده، نکات زیر نیز بر کیفیت قالب های تونلی فرم می افزاید که به اختصار به توضیح آن ها می پردازیم:

۱- کیفیت قالب بندی تونلی

در سیستم قالب بندی تونل فرم همزمان با افزایش سرعت ساخت، کیفیت نیز افزایش پیدا می کند. سطوح دقیق و یکسان پنل ها، سطحی صاف و با کیفیت بالا را ایجاد می کند که امکان نازک کاری با حداقل آماده سازی را فراهم می آورد (ممکن است نیاز به روکش کفپوش باشد). این امر از اتلاف سرمایه جلوگیری خواهد کرد، بنابراین امکان صرفه جویی را فراهم می کند و کل روند پروژه را تسریع می بخشد.

۲- طراحی ساخت سیستم تونل فرم

پنل های بزرگ ساخته شده در سیستم تونل فرم، انعطاف پذیری استثنایی در طراحی و نقشه ساختمان ایجاد کرده و در ایجاد ظاهر نهایی آزادی بالایی را فراهم می آورد.

۳- نکات ایمنی

این سیستم دارای یک ساز و کار یکپارچه و سیستم‌ های حفاظتی است که به ‌صورت هماهنگ عمل می‌ کند. ماهیت منظم و قابل پیش بینی وظایف اجرای این سیستم، موجب تسهیل در یادگیری مراحل کار می ‌شود و به محض اینکه آموزش‌ های لازم به پایان برسد و پروژه پیشرفت کند، میزان بهره ‌وری افزایش می ‌یابد. همچنین، نیاز به ابزار و تجهیزات در حین جابجایی قالب ‌های تونلی فرم به حداقل می ‌رسد، که این امر خطر حوادث احتمالی را در محل پروژه به طرز چشمگیری کاهش می ‌دهد.

۴- پشتیبانی

برنامه ‌ریزی جامع و آماده‌ سازی بهینه مصالح و تجهیزات، به‌ عنوان عاملی کلیدی در اجرای پروژه ‌ها، موجب می ‌شود که روند کار به ‌طور موثری یکنواخت و منظم پیش برود. در کنار این، بخار زدایی بتن و عایق ‌بندی صحیح با طراحی حرارتی هوشمند در ساختمان، به طور چشمگیری هزینه‌ های گرمایش را کاهش می‌ دهد و نیاز به تهویه هوا را نیز کمتر می‌کند. این ترکیب از تدابیر نه‌ تنها کیفیت سازه را بهبود می ‌بخشد، بلکه به صرفه ‌جویی در هزینه ‌ها نیز کمک می ‌کند.

معایب قالب های تونلی فرم

۱- هزینه بالای قالب ‌ها

قیمت بالای قالب ‌ها می ‌تواند چالش بزرگی برای پروژه ‌های ساختمانی باشد و بر بودجه کل پروژه تاثیرگذار باشد.

۲- محدودیت ‌های طراحی فضاهای داخلی

به‌ دلیل هزینه ‌های زیاد قالب ‌ها، تعویض آن‌ ها به صرفه نیست و طراحان معمولا برای سال ‌ها از یک مدل قالب تونلی در پروژه‌ های مختلف استفاده کنند. این وضعیت محدودیت‌ هایی برای خلاقیت در طراحی فضاهای داخلی به وجود می ‌آورد، چرا که طراحان ناچار هستند تا سازه ‌ها را با محدودیت ‌های قالب موجود هماهنگ کنند.

۳- نیاز به فضای آزاد برای نصب قالب ‌ها

استفاده از قالب ‌های تونل فرم نیازمند فضای کافی در اطراف پروژه، به‌ ویژه برای نصب تاور و بستن قالب‌ بتن می باشد. این امر به معنای این است که امکان اجرای این روش در مکان‌ های کوچک یا کوچه ‌ها وجود ندارد، زیرا فضای کافی برای اجرای کارها لازم است.

ملزومات اجرای سیستم قالب بندی تونل فرم

در اجرای پروژه ها با استفاده از سیستم تونلی فرم، نکاتی همچون سازگاری طراحی معماری با قالب تونل فرم (طراحی دیوارهای باربر به جای ستون)، تحلیل زلزله و طراحی دقیق مکان دیوارها و خنثی کردن نیروهای وارده در دو جهت، تعبیه تاسیسات متمرکز و تعیین محل بازشو ها، حذف دیواره های غیر باربر جهت خروج قالب و… از اهمیت بسیار برخوردار است. از نکات حائز اهمیت در طراحی معماری می توان به موارد زیر اشاره کرد : ۱-  طراحی پلان حتی المقدور به صورت متقارن بوده تا در هزینه قالب سازی صرفه جویی شود. ۲- کلیه تاسیسات گرمایشی، سرمایشی بهداشتی و کابل کشی ها باید بصورت متمرکز طراحی شوند. ۳- تا حد امکان طبقات بصورت مشابه بوده و تغییری در طبقات رخ ندهد. ۴- به منظور سهولت در اجرا و بهینه سازی پروژه، حتما طراحی معماری متناسب با سیستم تونل فرم باشد و ترجیحا عرض دهانه ها بین ۳ تا ۵.۵ متر بوده و تونل ایجاد شده به عمق ماکزیمم ۶ متر باشد. ۵- با حاصل شدن سطحی صاف و بدون عیب می توان از بتن به صورت نما استفاده کرد و باید در انتخاب نوع بتن دقت کرد. ۶- طراحی ضخامت دال متناسب با فواصل دهانه ها بوده و رعایت ضخامت حداقلی با توجه به کاهش وزن کلی سازه از مباحث کلیدی در این روش است. ۷- طراحی بخش های دسترسی ساختمان همچون راه پله ها و گودال آسانسور نیازمند تعامل طراح معماری و طراح قالب است.

تفاوت سیستم تونل فرم و نیمه تونل فرم

به طور کلی سیستم قالب بندی تونلی را می توان به دو بخش تونل فرم و نیمه تونل فرم تقسیم کرد؛ با این تفاوت که در سیستم تونل فرم، سقف و دیواره به طور همزمان آرماتور بندی، قالب بندی و بتن ریزی شده اما در سیستم نیمه تونل فرم این مراحل بصورت مجزا برای دیوار و سپس برای سقف اجرا می شود. در سیستم نیمه تونل فرم از تجهیزاتی تحت عنوان قالب لارج پنل برای دیوار و میز پرنده برای سقف استفاده می شود.

تدارکات و پشتیبانی برای اجرا سیستم قالب بندی تونلی

با توجه به فرآیند یکپارچه و بدون وقفه در سیستم تونل فرم، آرماتور بندی، طراحی و تولید قالب ها، نصب و اجرا قالب بندی، بتن ریزی و انتقال قالب ها پس شکل گرفتن بتن به تراز بالاتر ملتزم برنامه ریزی و تامین تجهیزات بطور دقیق بوده و استفاده از متخصصین با تجربه اطمینان خاطری است برای اجرای پروژه ای دقیق و مدون که در استفاده از قالب تونل فرم به کار می رود.

انواع سیستم‌های قالب تونل فرمی

سیستم‌های قالب تونل فرم به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند: فولادی و آلومینیومی. قالب تونل فرم فولادی به دلیل استحکام و دوام خود مشهور است و آن را برای پروژه‌های مقیاس بزرگی که به دهانه‌های طولانی و ظرفیت‌های باربری بالا نیاز دارند، مناسب می‌سازد. از سوی دیگر، سیستم‌های قالب بندی تونل آلومینیومی سبک‌تر، آسان‌تر و سریع‌تر جمع آوری می‌شوند و راه حلی کارآمد برای پروژه‌هایی با برنامه ریزی‌های فشرده تر ارائه می‌دهند. هر دو نوع مهندسی شده‌اند تا قابلیت تکرار و کارایی را ارائه دهند و در نتیجه هزینه‌های نیروی کار و زمان ساخت را کاهش دهند. با این حال لازم به ذکر است که معمولا قالب های تونلی طراحی و تولید شده در ایران از جنس فولاد هستند.